Miasto nad Notecią, w Kotlinie Gorzowskiej. Linie kole­jowe Krzyż—Piła i Drawski Młyn—Rogoźno. Węzeł szos lokalnych. 4 500 mieszkańców. Wieleń jest starym grodem nadnoteckim, wymienionym po raz pierwszy na pocz. XII wieku, kiedy to został zdo­byty na Pomorzanach przez Bolesława Krzywoustego. W XII wieku powstała tu kasztelania. Z pierwszej poł. XIII wieku pochodzi wzmianka o istnieniu zamku. Jego założycielem był Władysław Odonic. Nowy zamek zbu­dował Kazimierz Wielki. Wieleń otrzymał prawa miejskie przed rokiem 1458. Do pocz. XVI wieku był miastem królewskim. W 1673 r. Adam Grudziński założył tzw. nowe miasto. W 1749 r. Sapiehowie rozpoczęli budowę okaza­łego pałacu. Wiek XVIII przyniósł rozwój przemysłu: po­wstała papiernia oraz „manufaktura i fabryka sukienna”. W latach 1887 do 1920 Wieleń był miastem powiatowym. W lutym 1945 r. w kilka dni po wyzwoleniu miasta przez Armię Radziecką, przechodziły przez nie jednostki II Ar­mii WP zdążające nad Drawę. Dzisiejszy Wieleń, to małe, ciche miasteczko. Przemysł reprezentuje cegielnia, zakła­dy mechaniczne „Elbud”, spółdzielnia stolarska oraz zakład wikliniarski. W Wieleniu znajduje się kilka ciekawych zabytków. Cen­trum miasta zachowało stary układ urbanistyczny< M. in. ul. Błonie wyznacza zarys dawnego zwartego obszaru mia­sta. Część ulic posiada starą zabudowę domami z XVIII i XIX wieku. Opodal rynku wznosi się kościół. Pierwszy kościół powstał zapewne w XII wieku po zdobyciu grodu i Opola przez Krzywoustego. Zofia z Herbutów Czarnkowska wzniosła w 1615 r. nowy kościół z cegły i wystawiła w nim kaplicę grobową dla swej rodziny t Kościół jest budowlą jednonawową, nakrytą sklepieniem beczkowym, od południa przylega doń kaplica. Ołtarz główny późno-renesansowy, w ołtarzach bocznych kurdybanowe antepedia. We wszystkich ołtarzach stare obrazy i rzeźby. Opodal kościoła położony jest rozległy plac Nowe Miasto. Pośrod­ku placu dawny zbór ewangelicki, konstrukcji szachulcowej z XVIII wieku. Na przeciwległym brzegu Noteci, w otoczeniu parku wznosi się pałac Sapiehów. Przed powstaniem pałacu, w miejscu tym — otoczonym bagniskami i rozlewiskami Noteci, istniał zamek. Powstał w XIII wieku. W XIV wieku spełniał ważną rolę stra­tegiczną na pograniczu Nowej Marchii. W XVI wieku zamek posiadał dwie linie obronne, zewnętrzną drewniano ziemną oraz wewnętrzną — murowaną. Do budowy pałacu przystąpiono w 1749 r., a prace dokończone zosta­ły w końcu XVIII wieku. Pałac wzorowany był na Rydzy­nie, a budował go najprawdopodobniej ten sam architekt — Karol Marcin Franz. Pałac wraz z parkiem zajmują po­czesne miejsce w budownictwie barokowym Wielkopolski. Obecnie pałac, po zniszczeniach w 1945 r., został zabez­pieczony w stanie surowym. Park usytuowany jest na osi wschód-zachód. oś kompozycyjną stanowi kanał — aleja wodna, łączący pałac z położoną na końcu kaplicą. Między drzewami postumenty i ślady romantycznych figur, tu niegdyś stojących. W parku wiele okazów drzew krajo­wych i obcych. W końcu parku przy szosie do Krzyża, neogotycka kaplica, mauzoleum właścicieli. Wieleń leży w sąsiedztwie dużych lasów. Na południe ciąg­ną się lasy Puszczy Noteckiej. Od północy przylegają lasy, które dalej łączą się z Puszczą nad Drawą. Krajobraz lek­ko falisty. Silnie zaakcentowana dolina Noteci, jak wszę­dzie tak i tu pokryta łąkami. W sąsiedztwie miasta, na prawym brzegu Noteci, kilka wsi olęderskich. Wśród tych wsi — położonych na prawym brzegu Noteci — w sąsiedz­twie Wielenia do ciekawszych należą: Marianowo, Herbutowo, Folsztyn i Nowe Dwory.WRONKI-Miasto, 10 000 mieszkańców, na pograniczu Wysoczyzny Poznańskiej i Kotliny Gorzowskiej, nad Wartą, na skraju rozległych borów Puszczy Noteckiej. Szosy Czarnków— —Pniewy oraz do Sierakowa, Smolar i prawym brzegiem Warty do Chojna. Magistralna linia kolejowa Poznań— —Szczecin, lokalna do Obornik. Już w 1279 r Wronki wymienione były jako miasto w związku z osadzeniem tutaj dominikanów. Stanowiłc ono czoło opola i było ważnym grodem książęcym przez przeprawie przez Wartę traktu handlowego z Poznania do Szczecina. Od 1390 r. istniała tu królewska komora celna. W 1848 r. przez Wronki poprowadzono pierwszą w Wielkopolsce linię kolejową łączącą Poznań ze Szcze­cinem. W końcu XIX wieku wzniesiono we Wronkach potężny kompleks więzienny, jeden z największych w kra­ju. Później częstokroć więzieni w nim byli więźniowie polityczni m. in. w latach 1916-17 Róża Luksemburg, a w latach trzydziestych Marian Buczek. W okresie mię­dzywojennym w mieście powstało kilka zakładów prze­mysłowych nadając mu charakter przemysłowo—handlo­wy. Współczesne Wronki należą do bardziej uprzemysłowio­nych miast województwa pilskiego. Poważnie w ostat­nich latach zmodernizowane i rozbudowane fabryki pro­dukują szereg wyrobów na rynek krajowy i na eksport. Do większych fabryk należą tu: Zakłady Sprzętu Grzej­nego „Predom-Wromet" produkujące m. in. poszukiwane nowoczesne kuchenki gazowe , „Spomasz" — Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego, Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego, fabryka mebli. Miasto rozłożyło się na lewym brzegu Warty. Ośrodkiem jest czworokątny rynek z 8 wylotami ulic. Na zachód od rynku położony jest najstarszy zabytek Wronek: kościół parafialny wzniesiony w XV—XVI wieku w stylu gotyc­kim. Pierwotna forma częściowo zniekształcona jest póź­niejszymi zniszczeniami i odbudowami. W nowym ołtarzu głównym 1954 r. rzeźba Chrystusa z 1500 r. W dwóch skromnych, klasycystycznych ołtarzach bocznych obrazy i rzeźby z XVI i XVIII wieku. Nad War­tą wznoszą się budynki kościoła i klasztoru dominikanów, pierwotnie zbudowane w końcu XIII wieku. Obecny ko­ściół jest budowlą barokową wzniesioną w II poł. XVII wieku wg planów Krzysztofa Buonadury Starszego. Jed-nonawowy z nawą poprzeczną, nakryty sklepieniami ko-98 lebkowymi z lunetami. Wyposażenie wnętrza z II poł. XIX wieku i XX wieku. Zabudowania klasztorne pocho­dzą z 1875 r. Na rynku pomnik — obelisk postawiony ku czci uczestników walk o wyzwolenie narodowe w latach 1794—1945. Okolice Wronek mają dwa różne oblicza. Na południu, na lewym brzegu Warty dominują lekko faliste i płaskie te­reny zajęte przez pola uprawne. Na północy, na prawym brzegu rzeki rozciągają się olbrzymie połacie lasów Pu­szczy Noteckiej. Wronki są dobrym punktem wypadowym w lasy Puszczy m. in. w rejon Chojna i Rzecina.